Aile Hekimlerinin, aile sağlığı elemanlarının bulunmadığı durumlarda hak ve sorumluluk durumlarının belirlenmesi, gerek Halk Sağlığı Müdürlüğü gerekse de sağlık hizmeti alan vatandaş açısından önemli bir noktadır.
5258 sayılı Aile Hekimliği Kanununun 8. maddesi uyarınca yürürlüğe giren Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği gereğince birinci basamak sağlık hizmetleri aile hekimliği birimi tarafından sağlanmaktadır. Yasa gereğince bu aile hekimliği birimleri bir aile hekimi ve bir aile sağlığı elemanından oluşmaktadır.
Aile hekimliği birimleri yasa gereğince bölgede ortalama 3500 kişiye bir aile hekimi düşecek şekilde tespit edilir ve gerekli durumlarda da Valiliğin teklifi ve Kurumun onayı ile yeni aile hekimliği birimleri açılabilir veya kapatılabilir.
Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği uyarınca aile hekimi, kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini yaş, cinsiyet ve hastalık ayrımı yapmaksızın, her kişiye kapsamlı ve devamlı olarak belirli bir mekânda vermekle yükümlü, gerektiği ölçüde gezici sağlık hizmeti veren ve tam gün esasına göre çalışan aile hekimliği uzmanı veya Kurumun öngördüğü eğitimleri alan uzman tabip veya tabipleri, aile sağlığı elemanı da; Aile hekimi ile birlikte hizmet veren, sözleşmeli olarak çalıştırılan veya Türkiye Halk Sağlığı Kurumu veya eğitim kurumunca görevlendirilen hemşire, ebe, sağlık memuru (toplum sağlığı) ve acil tıp teknisyenini, ifade etmektedir.
Aile hekimi birimi çerçevesinde aile hekimi ve aile sağlığı elemanı arasında bir nevi astlık üstlük ilişkisi tertiplenmiş ve aile hekimine aile sağlığı elemanını denetleme ve talimat verme yetkisi verilmiştir.
5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu uyarınca aile hekimi ve aile sağlığı elemanı sözleşmelerini ayrı ayrı olarak Sağlık Bakanlığı adına Valilik ile yapmaktadırlar. Her iki meslek mensubunun da birbirleri ile sözleşmesi bulunmamaktadır.
Aile sağlığı elemanı ile Valilik arasında ancak aşağıdaki şartlarda sözleşme yapılabilmektedir;
a) Aile hekimince talep edilen ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni veya sağlık memurları (toplum sağlığı) ile aile sağlığı elemanı sözleşmesi imzalanabilmesi için, aile sağlığı elemanı adayının kadro veya pozisyonunun görev yapmak istediği aile hekimliği biriminin bulunduğu ilde olması şarttır.
b) Bakanlık ve bağlı kuruluşları kadro ve pozisyonlarında 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (A) bendi kapsamında ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni veya sağlık memuru (toplum sağlığı) unvanında çalışanlardan “A” hizmet grubu illerde görev yapanlar üst hizmet bölgesinden alt hizmet bölgesine olmak kaydıyla aile hekimi ile anlaşmaları durumunda anlaştıkları pozisyonlar için aile sağlığı elemanı olarak sözleşme imzalarlar. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının kadro ve pozisyonlarında ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni veya sağlık memuru (toplum sağlığı) unvanında çalışanlar ise aile hekimi ile anlaşmaları durumunda kurumlarının muvafakati sonrası anlaştıkları pozisyonlar için aile sağlığı elemanı olarak sözleşme imzalarlar.
c) Kamu görevlisi olmayan ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni veya sağlık memurlarının (toplum sağlığı) yerleştirilmesi; ilde aile sağlığı elemanı pozisyonlarının doldurulamaması halinde Valilik aile sağlığı elemanı olarak çalıştırılmak üzere ihtiyaç duyulan yerleri ve sayıyı belirleyerek Kurumdan talepte bulunur. Bakanlığın önerisi ve Maliye Bakanlığının uygun görüşü ile pozisyon adedi belirlenir. Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki şartları taşıyıp pozisyona yerleşme tarihi itibari ile altı ay öncesine kadar kamu görevlisi olmayan ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni veya sağlık memurlarından (toplum sağlığı) aile hekimi ile anlaşanlar anlaştıkları pozisyon için aile sağlığı elemanı sözleşmesi imzalarlar.
Bu şartlara rağmen aile hekimi tarafından üç ay içerisinde sözleşme imzalayacak bir aile sağlığı elemanı bulamaması halinde aile hekiminin talebi üzerine valilik, sözleşme imzalamak isteyen ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni, sağlık memuru (toplum sağlığı) ile o pozisyon için sözleşme imzalayabilir.
Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinin 4. maddesi ile Aile Hekiminin görev, yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir. Buna göre aile hekimi, aile sağlığı merkezini yönetmek, birlikte çalıştığı ekibi denetlemek ve hizmet içi eğitimlerini sağlamak, Bakanlıkça ve Kurumca yürütülen özel sağlık programlarının gerektirdiği kişiye yönelik sağlık hizmetlerini yürütmek, kendisine kayıtlı kişileri bir bütün olarak ele alıp kişiye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini bir ekip anlayışı içinde sunmak görevlerine sahiptir. Aynı zamanda yönetmeliğin 3. bendi ile de ayrıntılı olarak aile hekiminin görev, yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir.
Aile sağlığı elemanlarının görev, yetki ve sorumlulukları da Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinin 5. maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre; aile sağlığı elemanı, aile hekimi ile birlikte ekip anlayışı içinde kişiye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini sunmak ve görevinin gerektirdiği hizmetler ile ilgili sağlık kayıt ve istatistiklerini tutmakla yükümlüdür. 4 üncü maddede sayılan görevlerin yerine getirilmesinde aile hekimi ile birlikte çalışır. Aile sağlığı elemanlarının görev, yetki ve sorumlulukları da ayrıntılı olarak maddenin 2. bendi ile düzenlenmiştir.
Aile hekimi ve aile sağlığı elemanının görev, yetki ve sorumlulukları bakımından yasa ile her iki çalışan hakkında da farklı görev, yetki ve sorumlulukların düzenlendiği görülmektedir.
Her iki meslek mensubunun sözleşme usulleri, görev, yetki, sorumlulukları ve aile hekimliği biriminin niteliği birlikte değerlendirildiğinde aile hekiminin sözleşme imzalayacak bir aile sağlığı elemanını üç ay içerisinde bulamaması halinde; görev yaptığı aile hekimliği biriminde boş bulunan aile sağlığı elemanı kadrosu için sözleşme imzalanması için ilgili Valilik’ten talepte bulunması gerekmektedir.
Bununla birlikte aile hekiminin sözleşme ve yönetmelik uyarınca sadece yasa ile kendisine verilen görevleri yerine getirme yükümlülüğü bulunmakta olup Anayasa’nın 128. maddesi, 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu’nun 2. maddesi uyarınca yasada belirtilmeyen görevlerin aile hekimine yükletilebilmesi mümkün olmamaktadır.
Comments