Son kullanıcıya arz edilen birçok ürünün markasal değerinin yanı sıra tasarımı da ürüne katma değer kazandıran en önemli etkendir. Bu itibarla fikri mülkiyet olarak 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile tasarım hakkı, sahibine koruma ve tecavüzü önleme hakkı kazandırmaktadır.
Tasarım, bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnenin yanı sıra birleşik bir ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.
Tasarım; 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca tescil edilmiş olması halinde tescilli tasarım, ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması halinde ise tescilsiz tasarım olarak korunur. Tasarım yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olması şartıyla korunmaktadır.
Yasa uyarınca sökülüp takılma yoluyla değiştirilebilen veya yenilenebilen parçalardan oluşan ürün, birleşik ürün olarak tanımlanmaktadır. Birleşik ürünün parçasının tasarımı; parça birleşik ürüne takıldığında, birleşik ürünün normal kullanımında görünür durumda olması ve parçanın görünür durumda olan özellikleri, yenilik ve ayırt edici nitelik şartlarını karşılaması durumunda yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olduğu kabul edilmektedir.
Bir tasarımın aynısı; i) Tescilli tasarım için başvuru veya rüçhan tarihinden önce, ii) Tescilsiz tasarım için tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce, dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış ise o tasarım yeni kabul edilir. Tasarımlar sadece küçük ayrıntılarda farklılık gösteriyorsa aynı kabul edilir.
Bir tasarımın kullanıcı üzerinde bıraktığı genel izlenim; i) Tescilli tasarım için başvuru veya rüçhan tarihinden önce, ii) Tescilsiz tasarım için tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce, kamuya sunulmuş herhangi bir tasarımın aynı kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenimden farklı ise bu tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olduğu kabul edilir.
Sergileme, satış gibi yollarla piyasaya sürme, kullanma, tarif, yayım, tanıtım veya benzer amaçlı faaliyetler kamuya sunma olarak tanımlanır. Tasarımın gizlilik şartıyla herhangi bir nedenle üçüncü bir kişiye açıklanması kamuya sunma sayılmaz.
Tasarımdan doğan haklar münhasıran tasarım sahibine aittir. Üçüncü kişiler, tasarım sahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünü üretemez, piyasaya sunamaz, satamaz, ithal edemez, ticari amaçlı kullanamaz veya bu amaçlarla elde bulunduramaz ya da bu tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunamaz. Tescilsiz tasarım, sahibine yukarıda belirtilen fiilleri engelleme hakkını sadece korunan tasarımın aynısının veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kopyalanarak alınması halinde verir.
Korunan tasarımın kendi tasarımından önce kamuya sunulduğunu makul yollarla bilmesi mümkün olmayan bir tasarımcı tarafından bağımsız olarak yapılan tasarımın koruma kapsamındaki tasarımdan kopyalanmış olduğu kabul edilmez.
i) Özel amaçla sınırlı kalan ve ticari amaç taşımayan fiiller, ii) Deneme amaçlı fiiller, iii) Ticari uygulamadaki dürüstlük kuralları ile bağdaşır olmak, tasarımın normal kullanımını gereksiz şekilde tehlikeye sokmamak ve kaynak göstermek şartları ile eğitim veya referans amaçlı çoğaltmalar, iv) Yabancı ülkede kayıtlı olup geçici olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan deniz veya hava taşıt araçlarındaki ekipman, bu araçların onarımı için kullanılmak üzere ithal edilen yedek parça ve aksesuarlar ile bu araçların onarım fiilleri tasarım hakkının kapsamı dışındadır.
Birleşik ürünün görünümüne bağımlı olan parçaların, birleşik ürüne orijinal görünümünü yeniden kazandırmak üzere onarım amacıyla ve bu parçaların kaynağı konusunda yanıltıcı olmamak şartıyla tasarımın piyasaya ilk sürüldüğü tarihten üç yıl sonra kullanılması tasarım hakkının ihlali sayılmaz.
Tasarım sahibi, kendi tasarımına kıyasla ayırt edici niteliğe sahip olmayan tasarımlara karşı 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunundan doğan haklarını kullanabilir.
Aşağıda belirtilen haller ise koruma kapsamı dışında kalmaktadır; a) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı tasarımlar, b) Ürünün teknik fonksiyonunun zorunlu kıldığı görünüm özellikleri, c) Tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı ürünün, başka bir ürüne mekanik olarak monte edilmesi veya bağlanması için belirli biçim ve boyutlarda üretilmesi zorunlu ürünlerin görünüm özellikleri, ç) Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesi kapsamında yer alan hükümranlık alametleri ile bu kapsam dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, dini, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği işaretlerin, armaların, nişanların veya adlandırmaların uygunsuz kullanımını içeren tasarımlar.
Başvuru tarihinden önce, tescilli tasarımın koruma kapsamına giren ve tescilli tasarımdan bağımsız olarak yapılan tasarımı iyiniyetli olarak ticari amaçla ülke içinde kullanmakta olan veya kullanım için ciddi ve gerçek tedbirler almış kişilere karşı önceki kullanımından dolayı, bu hazırlıklarla sınırlı olmak üzere işletmenin makul ihtiyaçlarını giderecek ölçüde tasarımı kullanma hakkı verilir. Önceki kullanımdan doğan hak, sicile kaydedilerek Bültende yayımlanır.
Önceki kullanımdan doğan hak, lisans verilmesi suretiyle genişletilemez ve devredilemez. Bu hakkın devri ancak işletmenin devriyle mümkündür.
Komentar